• 
• 

Ο ρόλος της ορμόνης ινσουλίνης στο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών

Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι η πιο συχνή ορμονική διαταραχή, που επηρεάζει πάνω από 10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας, καθώς και η πιο συχνή αιτία υπογονιμότητας, πολλές γυναίκες όμως πάσχουν χωρίς να γνωρίζουν τη σημασία του.

Το ΣΠΩ είναι μια ορμονική διαταραχή αλλά και μια μεταβολική διαταραχή που, σε συνδυασμό, μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία του σώματος με διάφορους τρόπους.

Η υποψία του συνδρόμου μπαίνει όταν υπάρχουν όλα ή τα περισσότερα από τα παρακάτω προβλήματα:

·         Διαταραχή της περιόδου (μεγάλα διαστήματα μεταξύ περιόδων ή απώλεια κάποιων κύκλων κάθε χρόνο)

·         Σημάδια αυξημένης δράσης ανδρογόνων στο σώμα όπως υπερτρίχωση στο πρόσωπο και το σώμα, απώλεια μαλλιών ή/και ακμή

·         αυξημένα ανδρογόνα στις εξετάσεις αίματος

·         Υπογονιμότητα

·         Πολλές μικρές κύστεις στις ωοθήκες (εικόνα ωοθήκης σαν «κολιέ μαργαριταριών», με συγκεκριμένα κριτήρια), από όπου προέρχεται και το όνομα του συνδρόμου . Οι κύστεις αυτές ή θυλάκια περιέχουν ωάρια που δεν μπορούν να ωριμάσουν τελείως λόγω της ορμονικής διαταραχής του κύκλου, είναι γεμάτες με υγρό, είναι καλοήθεις και πρέπει να είναι συγκεκριμένου μεγέθους και αριθμού για να χαρακτηριστούν κομμάτι του συνδρόμου. Η παρουσία των κύστεων δεν είναι απαραίτητη για την διάγνωση του συνδρόμου, αν υπάρχουν τα άλλα συμπτώματα

Ποια είναι η αιτία του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ);

Τα αίτια του ΣΠΩ είναι άγνωστα, αλλά γενετικοί παράγοντες είναι αυτοί που παίζουν σημαντικό ρόλο. Συχνά μια γυναίκα με πολυκυστικές ωοθήκες έχει μητέρα ή αδελφή με το ίδιο πρόβλημα. Αν μια γυναίκα έχει σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η αδελφή της έχει 50% περίπου πιθανότητα να το έχει και η ίδια.

Η βασική διαταραχή στο σύνδρομο ΣΠΩ είναι ορμονική.

Οι γυναίκες αυτές παρουσιάζουν διαταραχή στην έκκριση των γοναδοτροπινών από την υπόφυση (των ορμονών δηλαδή που είναι υπεύθυνες για τον καταμήνιο κύκλο κάθε γυναίκας) και, αποτέλεσμα, παράγουν αυξημένα ανδρογόνα από τις ωοθήκες τους.

Τα ανδρογόνα είναι οι «ανδρικές» ορμόνες οι οποίες όμως παράγονται και στις γυναίκες φυσιολογικά αλλά σε πολύ μικρότερη ποσότητα. Αν, για κάποιο λόγο, η παραγωγή των ανδρικών ορμονών αυξηθεί, τότε επηρεάζεται η φυσιολογική διαδικασία ωρίμανσης των ωοθυλακίων σε ωάρια (αντί να ωριμάζει ένα ωάριο κάθε μήνα, πολλά ωοθυλάκια δεν καταφέρνουν να φτάσουν σε ώριμο στάδιο και συσσωρεύονται σε μορφή κύστεων στις ωοθήκες) αλλά έχουμε και εμφάνιση συμπτωμάτων όπως:

·         Διαταραχή στην περίοδο (ασταθής κύκλος, λίγες περίοδοι κάθε χρόνο ή ακόμα και αμηνόρροια, δηλαδή οριστική διακοπή της περιόδου)

·         Υπογονιμότητα (λόγω της διαταραχής της περιόδου).

·         Υπερτρίχωση, αυξημένη τριχοφυΐα δηλαδή κυρίως σε περιοχές του σώματος που μια γυναίκα δεν έχει φυσιολογικά τρίχες όπως το πρόσωπο, το στήθος, η κοιλιά, η πλάτη, τα δάκτυλα

·         Ακμή, λιπαρό δέρμα, πιτυρίδα

·         Αδύναμα μαλλιά ή απώλεια μαλλιών (ανδρικού τύπου αλωπεκία)

·         Κρεατοελιές στην περιοχή του λαιμού, του στήθους και του κορμού

·         Κύστεις στις ωοθήκες

·         Πυελικός πόνος

·         Αύξηση βάρους, παχυσαρκία ή δυσκολία στην απώλεια βάρους

·         Αγχωτική διαταραχή ή κατάθλιψη

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ

Μια άλλη ορμόνη που φαίνεται να παίζει μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών είναι η ινσουλίνη. Η ινσουλίνη είναι η ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας και βοηθάει το σώμα να χρησιμοποιήσει ή να αποθηκεύσει την ενέργεια που παίρνει από τους υδατάνθρακες των τροφών. Πολλές γυναίκες με το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών έχουν αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης λόγω αντίστασης στην δράση της ορμόνης. Η αυξημένη αυτή παραγωγή της ινσουλίνης φαίνεται να αυξάνει την παραγωγή ανδρικών ορμονών από τις ωοθήκες και επίσης συμβάλει στην δυσκολία απώλειας βάρους που πολλές από αυτές τις γυναίκες αντιμετωπίζουν. Σε πολλές από αυτές τις γυναίκες, το πάγκρεας δεν μπορεί να συνεχίσει την αυξημένη παραγωγή ινσουλίνης που χρειάζεται για να διατηρηθούν τα επίπεδα του σακχάρου φυσιολογικά και, με την πάροδο της ηλικίας, αναπτύσσεται σακχαρώδης διαβήτης.

Χαρακτηριστικό εύρημα στις γυναίκες που παρουσιάζουν σημαντική αντίσταση στην ινσουλίνη είναι η μελαχρωματική ακάνθωση ( πτυχές του δέρματος στο λαιμό, τις μασχάλες, το στήθος και την μηροβουβωνική περιοχή που είναι πιο σκληρές και σκούρες σε χρώμα από το υπόλοιπο σώμα)

Λόγω της εξαιρετικά μεγάλης συχνότητας και της σημασίας της ύπαρξης αντίστασης στην ινσουλίνη σε γυναίκες με το σύνδρομο, συστήνεται η καμπύλη σακχάρου σε όλες τις γυναίκες στις οποίες μπαίνει η διάγνωση καθώς και αργότερα, κατά τη διάρκεια της ζωής τους, για την έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη του προδιαβήτη.

Στις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών που είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες και έχουν αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης, τα φάρμακα που αυξάνουν την ευαισθησία του σώματος στην ινσουλίνη, όπως η Μετφορμίνη, μπορεί να βοηθήσουν και μάλιστα προτείνονται στην πρώτη γραμμή θεραπείας από τις νέες κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας. Τα φάρμακα αυτά, που χρησιμοποιούνται στην θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη, ελαττώνουν τα επίπεδα της ινσουλίνης και βοηθούν στην ομαλοποίηση της περιόδου και βελτίωση της γονιμότητας σε ορισμένες περιπτώσεις. Τα φάρμακα αυτά δεν είναι κατάλληλα για όλες τις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και πρέπει να δίνονται μόνο μετά από εκτίμηση και με παρακολούθηση ενδοκρινολόγου.

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΙΚΟΥ ΒΑΡΟΥΣ ΣΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ

‘Όλες οι γυναίκες δεν έχουν τα ίδια συμπτώματα και ευρήματα και η βαρύτητα των συμπτωμάτων μπορεί να ποικίλει σημαντικά από γυναίκα σε γυναίκα. Σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας όλων των συμπτωμάτων του συνδρόμου είναι η αύξηση του σωματικού βάρους πάνω από το φυσιολογικό.      

Η παχυσαρκία δεν είναι χαρακτηριστικός παράγοντας του συνδρόμου, αλλά πάνω από 40% των γυναικών με πολυκυστικές ωοθήκες είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες.                Η αύξηση δε του βάρους μπορεί να επιδεινώσει σημαντικά τη διαταραχή του κύκλου, την υπερτρίχωση, την ακμή και να μειώσει την γονιμότητα σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες.

Η επίδραση αυτή της παχυσαρκίας οφείλεται στην αύξηση της αντίστασης στην ινσουλίνη και , κατά συνέπεια στην αύξηση της δράσης της ορμόνης αυτής.

ΥΓΙΗΣ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ: ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η πιο βασική αρχή στην αντιμετώπιση του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών είναι

η διατήρηση φυσιολογικού βάρους. Σε γυναίκες που είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες, ακόμα και μικρή απώλεια βάρους της τάξεως του 7-10% οδηγεί σε βελτίωση του κύκλου, της συχνότητας της περιόδου και των συμπτωμάτων της υπερτρίχωσης και της ακμής.

η σωστή διατροφή. Η αποφυγή των επεξεργασμένων υδατανθράκων (όπως η ζάχαρη, τα μακαρόνια, το άμυλο) και η κατανάλωση κυρίως σύνθετων υδατανθράκων όπως τα φρούτα, τα λαχανικά και τα ολικής αλέσεως δημητριακά, βοηθάει στην συντήρηση του βάρους και μειώνει τα επίπεδα της ινσουλίνης στο αίμα. Η διατροφή χαμηλή σε υδατάνθρακες και με αυξημένη πρόσληψη σε πρωτεΐνες

Οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα γυναικών που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων και διαβήτη τύπου 2.

Ένα πρόγραμμα υγιεινής διατροφής για τις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών δεν απέχει πολύ από μια ισορροπημένη διατροφή, αν και παρουσιάζει ομοιότητες με τη διατροφή που συστήνεται σε έναν ασθενή με διαβήτη τύπου 2.

Η σωστή διατροφή και η συστηματική άσκηση θα πρέπει να είναι κομμάτι της καθημερινότητας μιας γυναίκας και όχι «διαλλείματα». Με διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους, με διατροφή χωρίς ζάχαρη και υδατάνθρακες υψηλού γλυκαιμικού δείκτη και με άσκηση, μια γυναίκα με πολυκυστικές ωοθήκες μπορεί να μειώσει σημαντικά όλα τα συμπτώματα του συνδρόμου.

 

η τακτική άσκηση (30 λεπτά, 5 φορές την εβδομάδα) βοηθάει στην απώλεια και συντήρηση φυσιολογικού βάρους και μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη, την αρτηριακή πίεση, την χοληστερίνη και βελτιώνει την καρδιαγγειακή υγεία.

η συστηματική παρακολούθηση. Αν έχετε σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών θα πρέπει να βρείτε έναν ειδικό που θα μπορεί να απαντήσει στις ερωτήσεις σας και θα σας βοηθήσει με τα διάφορα συμπτώματα που μπορεί να έχετε. Εσείς και ο ιατρός σας θα πρέπει να είσαστε «συνέταιροι» στην προσπάθεια να αντιμετωπίσετε όλες τις εκδηλώσεις αυτού του πολύπλοκου συνδρόμου.

Με τη σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση, τα συμπτώματα του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά και ο κίνδυνος για επιπλοκές να ελαχιστοποιηθεί.