Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν συνεχώς τα στοιχεία που συνδέουν το ενδομήτριο περιβάλλον και τις συνθήκες της εγκυμοσύνης με χρόνιες παθήσεις του μεταβολισμού όπως η παχυσαρκία και ο σακχαρώδης διαβήτης. Η θεωρία ότι τα γονίδια ενός εμβρύου «προγραμματίζονται» σε μεγάλο βαθμό κατά τη διάρκεια της κύησης από παράγοντες που επηρεάζονται από την υγεία και τις συνήθειες της μητέρας έχει βρει όχι μόνο πολλούς υποστηρικτές αλλά σιγά σιγά στηρίζεται από πολλές νέες μελέτες.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες κατά τη διάρκεια της ενδομήτριας και του πρώτου χρόνου ζωής φαίνεται να έχουν μεγάλη επίδραση στον προγραμματισμό ενδοκυττάριων μηχανισμών, της επικοινωνίας μεταξύ των κυττάρων και της ρύθμισης μεταβολικών λειτουργιών. Αυτές οι «τροποποιήσεις» που μπορεί να υποστεί το γενετικό μας υλικό, τα γονίδια μας, φαίνεται να επηρεάζουν την εμφάνιση πολλών παθήσεων τόσο στην παιδική όσο και στην ενήλικο ζωή.
Παράγοντες όπως το κάπνισμα, η διατροφή της μητέρας με πολλά λιπαρά, η αύξηση του βάρους της εγκύου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τα επίπεδα του σακχάρου στη μητρική κυκλοφορία, η άσκηση φαίνεται να επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την μελλοντική ανάπτυξη και τον μεταβολισμό του εμβρύου. Βασισμένοι σε αυτά τα στοιχεία δεν είναι λίγοι οι ερευνητές που προτείνουν ότι η πρόληψη χρόνιων μεταβολικών προβλημάτων θα πρέπει να ξεκινά από την μέλλουσα μητέρα. 'Ενα πολύ ενδιαφέρον άρθρο αυτό τον μήνα σε ένα από τα πιο έγκριτα ιατρικά περιοδικά, το διάσημο New England of Medicine θέτει το ερώτημα, «Πόσο νωρίς πρέπει να ξεκινά η πρόληψη της παχυσαρκίας», αναλύοντας με λεπτομέρεια και στοιχεία την επίδραση της μητρικής παχυσαρκίας και της μεγάλης αύξησης του βάρους στην εγκυμοσύνη στην μελλοντική υγεία τόσο της μητέρας όσο και των απογόνων της.
Η παχυσαρκία αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς παγκοσμίως, και στην πατρίδα μας – ένα τρίτο των ανδρών και γυναικών είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ενώ είμαστε πρώτοι στην Ευρώπη σε ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας. Ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες. Ακόμα και γυναίκες με φυσιολογικό βάρος που παίρνουν υπερβολικά κιλά στην πρώτη τους εγκυμοσύνη κινδυνεύουν να έχουν μια δεύτερη ή και τρίτη εγκυμοσύνη ούσες υπέρβαρες, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για επιπλοκές όπως ο σακχαρώδης διαβήτης της κύησης. Αν η πρόσληψη βάρους στην εγκυμοσύνη δεν είναι προσεκτική και δεν χάνονται όλα τα περιττά κιλά μετά την λοχεία, αυξάνεται η πιθανότητα σταδιακής αύξησης του βάρους και μελλοντικής παχυσαρκίας της γυναίκας, με όλες τις επιπλοκές που αυτό έχει σαν αποτέλεσμα.
Η μητρική παχυσαρκία, η υπερβολική πρόσληψη βάρους στην εγκυμοσύνη (ακόμα και όταν το σάκχαρο της εγκύου είναι φυσιολογικό!) σχετίζονται με αυξημένη εναπόθεση λίπους στο έμβρυο και φαίνεται να προκαλούν επιγενετικές αλλαγές στα γονίδια που έχουν σχέση με τον μεταβολισμό, δημιουργώντας έτσι πιθανώς ένα «φαύλο κύκλο», ένα μοντέλο παχυσαρκίας και για τις επόμενες γενεές, καθώς ένα κορίτσι που θα γεννηθεί από μια υπέρβαρη μαμά, εχει αυξημένο κίνδυνο να μεγαλώσει το ίδιο και να γίνει μια υπέρβαρη μητέρα.
Οι πρώτοι μήνες ζωής του νεογνού φαίνεται επίσης να παίζουν σημαντικό ρόλο στον κίνδυνο για ανάπτυξη παχυσαρκίας και παράγοντες που φαίνεται να παίζουν ρόλο είναι η διάρκεια του θηλασμού, η διάρκεια του ύπνου, η ηλικία που ξεκινούν οι στερεές τροφές αλλά και ο ρυθμός αύξησης του βάρους τουςπρώτους μήνες ζωής.
Άλλες μελέτες δείχνουν ότι, μέχρι και τα πρώτα τρία χρόνια ζωής, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας επηρεάζονται πολύ από τις συνήθειες διατροφής της μητέρας τις οποίες τείνουν να μιμηθούν- για παράδειγμα όταν η μαμά τρώει σε κάθε γεύμα φρούτα και λαχανικά αυξάνονται οι πιθανότητες τα παιδιά της όταν μεγαλώσουν να κάνουν αντίστοιχες διατροφικές επιλογές.
Ο ρόλος όλων εμάς που ερχόμαστε σε επαφή με νέες γυναίκες και μελλοντικές μαμάδες είναι πολύ σημαντικός λοιπόν στην πρόληψη νόσων που έχουν τεράστια υγειονομική σημασία. Η περίοδος που μια γυναίκα προσπαθεί να γίνει μητέρα είναι μια ιδανική ευκαιρία να αλλάξει διατροφικές συνήθειες, να βάλει στην ζωή της την συστηματική άσκηση, να κόψει το κάπνισμα και, με την βοήθεια των ιατρών της να υιοθετήσει έναν καλύτερο τρόπο ζωής για την ίδια και την οικογενειά της.
Ο Dr. Barker, από τους θελεμιωτές της υπόθεσης ότι το ενδομήτριο περιβάλλον παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην δημιουργία χρονίων παθήσεων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία και η καρδιοπάθειες (the Barker Hypothesis), πιστεύει πώς: " τα γονίδια είναι η "συνταγή", αλλά η μητέρα είναι αυτή που προσφέρει τα "υλικά", και από αυτά εξαρτάται η ποιότητα του τελικού αποτελέσματος". Μια δήλωση εξαιρετικής σημασίας για όλες τις μέλλουσες μαμάδες: ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε το σώμα μας και την υγεία μας πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να στιγματίσει την υγεία των παιδιών μας!
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με την:
Μεντζελοπούλου Παρασκευή – Ενδοκρινολόγος Λέκτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Harvard, τηλ: 210 7488801, 6932402484
Πηγές:
1. How Early Should Obesity Prevention Start? Matthew W. Gillman, M.D., and David S. Ludwig, M.D., Ph.D., N Engl J Med 2013; 369:2173-2175
2. Developmental origins of childhood overweight: potential public health impact. Gillman MW, Rifas-Shiman SL, Kleinman K, Oken E, Rich-Edwards JW, Taveras EM. Obesity (Silver Spring) 2008;16:1651-1656
3. Mother's weight in pregnancy and coronary heart disease in a cohort of Finnish men: follow up study. Forsen T, Eriksson JG, Tuomilehto J, Teramo K, Osmond C, Barker DJ. Bmj. 1997;315:837–40.
Η καλύτερη ιατρός στον χώρο της! Γνωρίζει το αντικείμενο όσο λίγοι, αφιερώνει χρόνο και σου εξηγεί τα πάντα! Σ' ευχαριστώ Βούλα!
Γιώργος Π.Καταπληκτική ιατρός! Φοβερός άνθρωπος!
Νίκος Π.Εξαιρετική γιατρός με σπουδες στο αντικείμενο της. Βοηθάει στην σωστή διάγνωση με την κατάλληλη αγωγή
Αναστασάι Δ.